BİRECİK

ŞANLIURFA İLİ BİRECİK İLÇESİ
BİRECİK İLÇE TARİH

Birecik, Güneydoğu Anadolu

BİRECİK RESİMLER

BİRECİK FOTOĞRAFLAR

BİRECİK MANZARALAR

BİRECİK GÖRÜNTÜLER

BİRECİK TARİH

BİRECİK TANITIM

BİRCİK 

ŞANLIURFA BİRECİK

Bölgesinin Orta Fırat bölümünde Urfa iline bağlı ilçe merkezi; 43.587 nüfuslu, Fırat ırmağının sol kıyısı üzerinde , deniz yüzeyinden 340 m yükseklikte kurulmuştur. Evler ırmak boyundaki dar bir düzlükte ve bunun gerisinde yükselen dik bir yamaç üzerine yayılır. Bu yamaç üzerinde bir de kalesi vardır. Fırat, Birecik’in bulunduğu noktadan itibaren aşağıya doğru ufak çapta nehir

 nakliyatına elverişlidir. Bu sebeple Birecik eskiden beri kara ve nehir ulaşımı arasında bir aktarma yeri olarak önem kazanmıştır. Daha sonraki devirlerde İstanbul-Bağdat demiryolunu Birecik’ten değil de biraz güneyden geçmesi ve kervan ticaretinin eski önemini kaybetmesiyle kasaba gerilemeye başladı. Son yıllarda bu noktada Fırat üzerinde büyük bir

köprü yapılması kasabanın önemini yeniden artırdı. Birecik Urfa’ya 83, Gaziantep’e 63km uzaklıktadır.

Birecik İlçesinin (nüf 80. 371; Yüzölçümü 852 km ) merkez bucağından başka Böğürtlen adlı bir bucağı iki beldesi bir bucağı 68 köyü vardır.

İlçe halkı tahıl ve baklagiller tarımıyla meşgul olur. Kenevir ekimi ve fıstık yetiştirme de ilçenin ekonomik hayatında önemli bir yer tutar.

Arkeol. Birecik Anadolu’da ilk peleolitik (eski-taş devri) aletin burada bulunması sebebiyle Anadolu’nun prehistorik arkeoloji litaretüründe anılır. 1894’ te J.E. Gautier’in bulunduğu bu alet iki yüzlü (biface amyodöide), kaba yontulmuş ve Aşolleen ( Acheulleen), yani alt peleolitik devre ait bir baltadır. Birecik baltasının bulunuşundan önce Küçük Asya’da peleolitik yerleşmelerin bulunup bulunmadığı tartışma halindeydi. Bugün, yüksek dağlar dışında, Anadolu’nun her tarafında yontma taş devrinden itibaren insan yaşadığı tespit edilmiştir. 

 (M) Birecik Köprüsü, Birecik İlçesinde Fırat ırmağı üzerindeki köprü. Yakın yıllara kadar Urfa-Gaziantep devlet yolu, Birecik’te kesintiye uğruyor, ırmak bu noktada kayık ve sallarla geçildikten sonra yolculuğa devam ediliyordu. 1952 yılı sonunda burada bir köprünün yapımına başlandı. 1955 yılı sonunda biten Birecik Köprüsü 720 m uzunluğunda ve 10 m genişlediğindedir. Her iki tarafında yayaların geçmesi için birer metrelik kesimler ayrılmıştır. Birecik tarafında 55’er açıklıkta 5 kemer, Gaziantep tarafında ise 26 m açıklıkta 14 bölümü vardır. (M)

Birecik Tersanesi, Osmanlı Devleti zamanında faaliyet göstermiş tersane (XVI. yy.). Fırat ve Dicle üzerinde çalışan küçük boyda ırmak gemileri yapılırdı.

ANA BRİTANNİCA’DA BİRECİK

Birecik, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde, Şanlıurfa iline bağlı ilçe ve ilçe merkezi kent. Yüzölçümü 852 km2 olan Birecik ilçesi kuzeyde Halfeti, kuzeydoğuda Bozova, doğuda Suruç ilçeleri, güneyde Suriye, batıda Gaziantep iliyle çevrilidir.

Birecik ilçesi Şanlıurfa’nın çok yüksek olmayan, düzlük güney kesiminde yer alır. Daha çok dalgalı bir düzlük niteliğindeki ilçe toprakları Şanlıurfa Platosunun (*) güneybatı kesimini oluşturur. Bu topraklar batıdaki doğal sınır olan Fırat ırmağı kıyısına doğru gidildikçe alçalır. Başlıca yükseltiler kuzeybatı kesimdeki Şeyhbekir Tepesi ( 660 m ) ile güney kesimindeki Karadağ’dır ( 576 m ). Fırat Irmağı (*) boyunca uzanan düzlükler ilçenin en önemli tarım alanlarıdır.

İlçedeki temel ekonomik etkinlik tarım ve tarıma dayalı küçük sanayidir. Bitkisel üretim oldukça çeşitlenmiştir. İklimin ve toprakların elverişliliği nedeniyle buğday ve arpa gibi tahılların yanı sıra mercimek, pamuk ve antepfıstığı gibi ürünlerde yetiştirilir. Şanlıurfa ilinde zeytinciliğin en gelişkin olduğu ilçe Birecik’tir. İldeki toplam 66 bin dolayındaki zeytin ağacının yaklaşık yarısı burada bulunur. Aşiret ilişkilerinin hale bir ölçüde sürmekte olduğu ilçede hayvancılık da önemli bir geçim kaynağıdır. En çok küçükbaş hayvan beslenir; yağ, peynir, yün, yapağı gibi hayvansal ürünler elde edilir. Sanayi, başta dokuma ve gıda olmak üzere, yetiştirilen tarım ürünlerinin işlenmesine dayanan küçük işyerlerinden oluşur.

Birecik, yüzey şekillerinin elverişliliği ve Fırat Irmağı kenarında önemli bir köprübaşı olması nedeniyle, eski çağlardan beri çeşitli yerleşmelere sahne olmuştur. 2. bin yıllarda Hititlerin elinde bulunan yörenin o sıralardaki adının Birthe olduğu söylenir. İÖ 9. yüzyılda Asurların eline geçen Birecik, daha sonra sırasıyla Pers, Mekadonya, Roma ve Bizans egemenliklerini yaşadı. 780’de Arap işgaline uğradı. 11. Yüzyıl sonralarındaki Selçuklu egemenliğinden sonra yeniden Bizans’ın eline geçti. Artuklu, Eyyübi, Akkoyunlu ve Karakoyunlu dönemlerini, 1502’de başlayan Safevi egemenliği izledi. Birecik 1517’de Osmanlı topraklarına katıldı. 19. Yüzyıl sonralarında Halep vilayetinin Urfa sancağına bağlı bir kaza olan yöre, 1919’da bir süre İngiliz işgalinde kaldı.

Fırat Irmağının üzerindeki ulaşım etkinliği ve buna bağlı olarak gelişen ticaret ve sanayi, Birecik kentine eskiden beri damgasını vurmuştur. 16. Yüzyılda Birecik’te ırmak gemileri yapan bir tersanenin olduğu bilinmektedir. Bu tersane önemini yitirmiş olmakla birlikte, büyük yük kayıklarının yapımı sürmüştür.

İlkçağda Birthe, Osmanlı döneminde de Biretü’L – Fırat adıyla anılan Birecik’in Anadolu ile Mezopotamya arasındaki ticarette önemli bir bağlantı noktası olmasından kaynaklanan canlılığı, 19. Yüzyılda yöre demiryolunun ulaşması ve Ortadoğu ülkelerinin bağımsızlığını kazanmasıyla kesintiye uğradı. Kent sönükleşmeye yüz tuttu. Birecik 1956’da Fırat üzerine o dönemde Türkiye’nin en uzun köprülerinden biri olan Birecik Köprüsü’nün yapımıyla yeniden gelişmeye başladı. 

 Böylece daha önce Fırat’ın kabarma ve taşmalarına bağlı olan ulaşım, doğal koşulların sınırlamalarından kurtuldu, ülke pazarıyla bütünleşme süreci hızlandı, ticaretle birlikte tarımsal etkinlik de canlandı. Köprünün yapılmasından sonra kentsel nüfus hızlı bir biçimde arttı. 1960-85 arasındaki artış oranı yüzde 100’ü buldu. Birecik kenti Şanlıurfa karayolu çevresindeki tarım alanlarına doğru çizgisel bir biçimde gelişmektedir.

Birecik’in önemli bir özelliği, soyu tükenmeye yüz tutan Kelaynak Kuşlarının dünyada, doğal olarak yaşadığı belli başlı birkaç yerden biri olmasıydı. Kışı Etiyopya ve Madagaskar’da geçirdikten sonra şubat ortalarından başlayarak Birecik’e gelen kaynaklar, kentin içinde, konutlarla çevrelenmiş kayaların üzerinde yaşıyordu. Ancak bakım altında yaşatılabilen bu kuşlar artık göç etme özelliklerini yitirecek kümes hayvanlarına dönüşmüştür. Birecik, Fırat çevresindeki doğal kumsalları, motel ve gazino gibi tesisleriyle çevreden gelenler için bir dinlenme yeri niteliğindedir.

Birecik Kalesi kentteki tek önemli tarihsel yapıdır. Asurlar zamanında yapılmış, çeşitli dö- nemlerde onarımdan geçmiştir. Büyük kesme taşlardan yapılmış, yüksekliği 30-40 m’yi bulunan duvarları üstünde 12 burç bulunmaktadır .Birecik Belediyesi Cumhuriyet’ten önce kurulmuştur. Nüfus (1990) ilçe 58.907, kent, 28.440.

BİRECİK İLÇE COĞRAFYA

Coğrafya; Yeryüzü ve yeryüzüne ait olayları, bu olayların insanla olan ilişkilerini inceler. Coğrafyanın konusu, insanın içinde yaşamakta olduğu ortamın çeşitli özellikleriyle insan arasındaki ilişkilerdir. Başka bir ifadeyle çevre ile insanın karşılıklı etkileşimi coğrafyanın konusudur. Onun için coğrafya, sadece doğal çevreyi oluşturan toprak, taş,su, hava, bitki ve hayvanları incelemekle kalmayıp, bunlarla insan arasındaki ilişkileri de ortaya koyan bir bilimdir.

A-Coğrafi Konum Özellikleri

Yerküre üzerindeki herhangi bir noktanın bulunduğu yere coğrafi konum denir. Birecik ilçesi Güneydoğu Anadolu Bölgesinin Orta Fırat Bölümünde, Şanlıurfa iline bağlı bir ilçedir. İlçe Şanlıurfa’nın güneybatısında, Gaziantep ili sınırında yer almaktadır. Kuzeyde Halfeti, kuzeydoğuda Bozova, doğuda Suruç, batıda Karkamış ve Nizip (Gaziantep) ilçeleri ile güneyde ise Suriye Devleti’nin Aynelarap ilçesi ile 28 kilometre sınır komşusudur.

İlçenin matematik konumu; 37 derece 55 dakika doğu boylamları, 7 derece 02 dakika kuzey enlemleri arasında yer alır. Denizden yüksekliği 340 metre olan Birecik, etrafı Fırat’a dayanan dağlar ile, yarım daire şeklinde çevrilmiş bir ovanın merkezini teşkil etmektedir. İlçeden itibaren Fırat nehri sarp, dağlık araziden kurtularak geniş düzlüklerde güneye doğru akışını sürdürür. Şehir geçmiş tarihi içinde Fırat nehri üzerinde ulaşımın başlangıcında, bir iskele görevini görmüştür. İlçe karayolu ulaşımında da geçit veren stratejik bir noktada bulunmaktadır.

İlçenin içme suyunun büyük bir kısmı Fırat vadisinde açılan kuyulardan karşılanmaktadır. Fırat nehrinin akış mecrası boyunca en elverişli geçit verdiği yer olan Birecik’te köprüler ola gelmiştir. Eski tarihlerde tombazlar üzerinde kurulan iki köprüden birisi Samsat’ta, diğerinin de Birecik civarında olduğu bilinmektedir. Bu köprüler sağlam olmadıklarından dolayı uzun ömürlü olmamışlardır. Fırat’ı karşılıklı geçişler, 1956 yılında yapılan köprünün faaliyete geçmesine kadar sallarla yapılmaktaydı.

 Birecik Türkiye’nin Boğaz köprüsünden önce en uzun köprüsüne (720 m.) 10 Nisan 1953’de Fırat üzerinde yapımına başlanmış, 10 Nisan 1956tarihinde ulaşıma açılmıştır. Fırat Nehri’nin ilçe ekonomik ve sosyal tarihinde büyük bir yeri ve önemi vardır.

Tarih içerisinde, coğrafi konumunun sağladığı avantajlardan dolayı, ilçe bir çok devletin egemenliğine girmiştir. Fırat nehrini karşılıklı geçişin en müsait olduğu noktada bulunması ve nehir nakliyatına bir iskele oluşundan dolayı ticari olarak hareketli devirler yaşamıştır.

Genel Konum

Birecik ilçesi, insanlığının ilk çağlardan beri yerleşik hayata geçtiği Mezopotamya’nın kuzey uç bölümünde yer almaktadır. Şehir, Ortadoğu’nun stratejik geçiş noktasında, Avrupa’dan gelip Anadolu üzerinden güneydeki Arap ülkelerine giden uluslar arası E-90 karayolunun üzerinde bulunmaktadır.

Birecik 852 km’lik yüzölçümü ile

Türkiye topraklarını % 0.11’ni

İl topraklarının % 4.58 (4.6)’nı kapsamaktadır.

Kullanım Alanı

%

Tarım Alanı

% 71.6

Orman ve Fundalık

% 0.67

Çayır ve Mera

% 9.6

Tarım Dışı

% 18.1

İlçe Topraklarının Kullanım Şekli

İlçede mevcut dönelere göre inceleme alanı ve civarı 4. derecede deprem bölgesidir. Ancak 600’lı yıllarda 2 deprem yaşandı bunun dışında da kayda değer bir sismik hareket yoktur.6 İlçe konum itibari ile deprem tehlikesinden uzak bulunmaktadır.

Türkiye’de deprem bölgeleri ve yerleşme yerleri haritasında, sarsıntıların zararsız geçtiği tehlikesiz bölgede yer aldığı görülmektedir.

Birecik’te yerleşim düzeni; ilçe topraklarının ulaşım özellikleri, akarsular, tarım toprakları, iklim özellikleri ve bölgede gelişmiş medeniyetlerin oluşturduğu geleneksel yaşam tarzının etkileriyle şekillenmiştir. Fırat vadisi dışında kırsal alandaki yerleşim daha çok kuru şartlarda yapılan tarım ve küçük baş hayvancılığa dayalı bir ekonomik temel üzerinde oluşmuştur.

İlçede mevcut dönelere göre inceleme alanı ve civarı 4. derecede deprem bölgesidir. Ancak 600’lı yıllarda 2 deprem yaşandı bunun dışında da kayda değer bir sismik hareket yoktur. İlçe konum itibari ile deprem tehlikesinden uzak bulunmaktadır.

Türkiye’de deprem bölgeleri ve yerleşme yerleri haritasında, sarsıntıların zararsız geçtiği tehlikesiz bölgede yer aldığı görülmektedir.

Birecik’te yerleşim düzeni; ilçe topraklarının ulaşım özellikleri, akarsular, tarım toprakları, iklim özellikleri ve bölgede gelişmiş medeniyetlerin oluşturduğu geleneksel yaşam tarzının etkileriyle şekillenmiştir. Fırat vadisi dışında kırsal alandaki yerleşim daha çok kuru şartlarda yapılan tarım ve küçük baş hayvancılığa dayalı bir ekonomik temel üzerinde oluşmuştur.

BİRECİK İLÇE EĞİTİM

BİRECİK İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ

A- GÖREVLERİ:

Milli Eğitim Bakanlığının İlçe düzeyindeki görevlerini planlamak , programlamak, yönetmek, denetlemek, geliştirmek ve değerlendirmek üzere teşkilatlanmış olup , bu alandaki görevini Anayasa, yasalar ve diğer ilgili mevzuat hükümleri doğrultusunda sürdürmektedir. Milli Eğitim Müdürlükleri genel olarak ; yönetim, personel, eğitim-öğretim, bütçe yatırım, araştırma planlama istatistik ,teftiş, rehberlik soruşturma , sivil savunma konularında hizmet vermektedir.

B- TEŞKİLAT YAPISI:

İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri , 3797 Sayılı Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanun'un 53. Maddesi uyarınca kurulmuştur. İlçe Milli eğitim Müdürlüğüne bağlı olarak Halk Eğitim Merkezi çalışmalarını sürdürmektedir.

İlçe Milli Eğitim Müdürlüğümüzde hizmetin özelliğine göre şubeler ve bürolar kurulmuş çalışmalar bu şube ve bürolar aracılığıyla sürdürülmektedir. Ayrıca yeni hizmetler yürütülürken çeşitli kurul ve komisyonlar da sürekli ve geçici olarak görev yapmaktadır.

İLÇEMİZDE BULUNAN OKUL VE KURUMLARLA İLGİLİ BİLGİLER :

İlçemiz genelinde bulunan okul, kurum, derslik öğrenci, öğretmen ve idareci sayıları ile ilgili bilgiler aşağıda verilmiştir.

İlçe Merkezinde;

9 Ortaöğretim.

17 İlköğretim,

1 Bağımsız Anaokulu,

1 Halk Eğitim Merkezi,

1 Mesleki Eğitim Merkezi bulunmaktadır.

Belde ve Köylerimizde ise;

13 İlköğretim Okulu ve 60 Birleştirilmiş Sınıflı ilköğretim Okulu olmak üzere toplam 102 Birimimizde Eğitim-Öğretim devam etmektedir.

Bu okullarımızda öğrenim gören öğrencilerimizden 1763 Erkek 1289 Kız olmak üzere

toplam 3052 öğrenci Ortaöğretimde;

9757 ‘si erkek, 8678 kız olmak üzere toplam 18435 öğrenci ilköğretimde eğitim öğretimlerine devam etmektedir.

İlçemiz Merkez, Belde ve Köylerinde 11520 erkek. 9964 kız olmak üzere toplam 21484

öğrencimiz öğrenim görmektedir.

İlçemizde 72 si Sözleşmeli. 48'i Kadrosuz usta öğretici 120 ek ders ücret karşılığı görevlendirme, 292 Kadrolu Branş, 310 Kadrolu Sınıf öğretmeni, 57 İdareci 19 Memur 22 Hizmetli olmak üzere toplam 940 personel ile hizmet verilmektedir.

Toplam 10 Taşıma Merkezi mevcut olup 102 Yerleşim. biriminden 114 araçla toplam 1853 ( Kız 847 - Erkek 1006 ) öğrenci taşınmaktadır.

2008-2009 Eğitim Öğretime yılı itibari ile 607 dersliğimiz.mevcut olup , derslik başına 37 öğrenci düşmektedir. Halen İlçemize bağlı Bilekli köyünde 8 derslikli taşıma merkezi bir ilköğretim okulu ile ilçe merkezinde 200 öğrenci kapasiteli ortaöğrenim erkek öğrenci yurdu inşaatı devam etmektedir. Son bir yıl içerisinde hayırseverler tarafından 104 derslik, TOKİ tarafından 24 derslik toplam 128 derslik eğitime kazandırılmıştır. Ayrıca İlçemizde 2 Motorlu Taşıt Sürücü kursu, 2 Özel Rehabilitasyon Merkezi, 4 Özel Dershane hizmet vermektedir.

İlçe Merkezindeki okullarımız ile Müstakil köy okul müdürlüklerinin tamamında İnternet erişimi sağlanmakta olup, Bu Okullarımızın 24’ünde Bilgi Teknolojisi Sınıfı(İlköğretim Okullarında ) ve Bilgisayar laboratuarı (Orta Öğretim Okullarında) bulunmaktadır.

Yine İlçemiz Halk Eğitimi Merkezinde 102 adet kursta 853 bayan 631 erkek olmak

üzere toplam 1484 kursiyere çeşitli kurslar düzenlenmiştir.

İlçe merkezinde okullarımız tarafından tespit edilen fakir ve yardıma muhtaç öğrenciler ile Köylerimizden gelip eğitime devam eden devam eden 300 ortaöğretim öğrencisine Kaymakamlığımız tarafından her gün sıcak yemek verilmektedir.

İlçe Merkezinde bulunan 100 öğrenci kapasiteli kız öğrenci yurdumuz tam kapasite ile hizmet vermektedir.Yurda yerleştirilemeyen 59 kız öğrencimiz de Kaymakamlığımız tarafından 3 araç ile ortaöğretim kurumlarına taşınmaktadır.

İlçemizde ÖSS sınavına giren öğrencilerden 135 lisans 49 ön lisans olmak üzere toplam 184 öğrenci kazanarak bir Yüksek öğrenim programlarına kayıt yapmaya hak kazanmıştır.

Ayrıca OKS yerleştirme sonuçlarına göre 8 öğrenci Devlet ve Özel Fen lisesine, 10 öğrenci Anadolu Öğretmen lisesine ve 136 öğrenci Anadolu ve Anadolu Meslek liselerine olmak üzere toplam 154 öğrenci yerleştirilmiştir. İlçemizde Sportif ve Sosyal Etkinlikler kapsamında 9 branş ve 30 kategoride toplam 2500 öğrenci yarışmalara katılmıştır.

Birecik'teki Eğitimin çıtasını daha da yükseltmek için çalışan tüm eğitim camiamıza ve katkıda bulunan Tüm Kişi, Kurum ve Kuruluşlara TEŞEKKÜR EDERİZ.

BİRECİK İLÇE MİLLİ EĞİTİM MÜDÜRLÜĞÜ

0 414 652 78 79 - 0 414 652 20 04

BİRECİK İLÇE KÜLTÜR

BİRECİK'TE EL SANATLARI

Eski bir ticaret merkezi olan Birecik’teki çarşıların ve el sanatlarının çok az bir kısmı tarihi kimliğini koruyarak günümüze kadar gelebilmiştir. Uzun çarşı, Urfa Kapısı Çarşısı, Küçük çarşı, Demirci Pazarı, Attar Pazarı, Köşker Pazarı, Keçeci Pazarı, Çulcu Pazarı Birecik’in bilinen çarşı ve pazarlarıdır.

Teknolojinin ilerlemesi ve dolayısıyla Sanayileşmenin gelişmesi neticesinde, Birecik’in tarihi el sanatlarından olan dokumacılık, kilimcilik, kendircilik, bakırcılık günümüzde hemen hemen ortadan kalkmış durumdadır. Kendircilik , keçecilik, köşkercilik ve çulculuk (semercilik) zaanatları az sayıda iş yeri ve usta tarafından günümüzde devam ettirilmektedir.

KENDİRCİLİK

Fırat kıyılarının kendir bitkisi yetiştirmeye elverişli olması Birecik ilçesinde bu sanatın gelişmesine neden olmuştur. Kendirin kibritinden ayrılması işi evlerinde kadınlar tarafından yapılır, daha sonra kendir lifleri evlerde ve Fırat’ın iki yakasında kurulan “Kabiye” lerde halat haline getirilirdi. Büyük bir maharet ve ustalık gerektiren bu sanat, fabrika türü naylon halatların üretilmesiyle önemini kaybetmiştir. Kendircilik az da olsa günümüzde bazı ustalar tarafından sürdürülmektedir.

KEÇECİLİK

En eski Türk sanatlarından olan keçecilik, Birecik’te keçeci pazarında icra edilmektedir. Yakın zamana kadar bu çarşıda 8-9 dükkan ve çok sayıda usta tarafından sürdürülen bu sanat, günümüzde üç dükkan ve birkaç usta tarafından devam ettirilmeye çalışılmaktadır.

Keçecilik Birecik’te uzun yıllardan beri hâlâ devam eden ve son yıllarda teknolojiye yenik düşen bir sanattır. Keçecinin doğuş öyküsü ise şöyle olmuştur; Şanlıurfa’lı genç Keçeci ustalarından Salih Karcı bu sanatın mucidinin Ebu Said Libabid (Libabid: Arapça Keçenin çoğuludur.) adında bir zat olduğunu ve keçeyi nasıl icad ettiğini şöyle anlatmaktadır:

“-Ebu Saide Libabid bugün bizim yaptığımız gibi keçeciliğin bütün işlemlerini yerine getirmiş, ayakta tepme işleminden sonra açtığı keçenin yünlerinin birbirine kaynaşmadığını ve çabuk dağıldığını görmüş. Tepme süresinin az olduğu kanaatine vararak tepmeye devam etmiştir.

Ancak bir daha bir daha açtığında yünlerin kaynaşmadığını yeniden gözlemiştir. Tepme işine 40 gün devam eden Ebu Said, yine başaramayınca üzüntüsünden ağlamaya başlamış. Hem ağlayıp hem tepmeye devam ediyormuş. Keçeyi açtığında göz yaşlarının düştüğü yerlerde yünlerin kaynaştığını büyük bir sevinçle fark etmiş ve böylece tepme işlemi sırasında yüne su vermek gerektiğini öğrenmiştir.

Yapılan Keçe Türleri

Ev Keçesi: Evlerde günlük yaygı olarak kullanılan bu keçeler siyah, mor yada beyaz renkli olurlar. Üzerleri nakışlı olup 2 cm. kalınlığında yapılırlar.

At Keçesi: Çıplak at’ın üzerine atılarak eğer vazifesi görülür. Bazen üzerine eğer yerleştirilir. 2 cm kalınlığında olan keçenin üzerinde değişik renklerde zikzak ve ay yıldız nakışları bulunur.

Sedir Keçesi: Ev keçesi gibidir. Sedir üzerine serildiğinden ölçüleri buna göre ayarlanır.

Çoban Keçesi: “Kepenek” adıyla da anılan bu keçe türü, çobanlar tarafından giyilmektedir. Beyaz yada mor yünden yapılan bu keçe genellikle nakışsız olmaktadır. Ancak göğüs kısımlarının nakışlı olanlarına rastlamak mümkündür. Tek parça halinde yapılan, yaz güneşinde kalın gölge sağlamasından dolayı serinlik, kışın ise sıcaklık veren çoban keçeleri dikişli ve dikişsiz olmak üzere iki gruba ayrılmaktadır. Ustalık ve itina işletmesi bakımından bunların dikişsiz türleri daha değerlidir.

Kış Keçesi: beyaz yünden, düz ve nakışsız olarak yapılan bu keçelerin çevresi “çirtik” tabir edilen zikzaklı bir şekildedir. Yapıldıktan sonra yün boyası ile tamamen turuncu veya pembe renge boyanır.

Kış aylarında evlerde ağırlanan misafirlerin oturdukları yün minderler üzerine serildiğinde ebatları alttaki minderin ölçüsüne göre değişmektedir.

Birecik’te Keçenin yapılışı:

Yünler, kiriş gerilmiş ağaç yaya Hallaç tarafından tokmakla vurulmak suretiyle kabartılır. Yere serilen Amerikan bezi üzerine ham keçeden kesilmiş renkli nakışlar dizilir. Bunların üzerine kabartılmış yünler serilir. Serilen yünler el ile sulanarak yerde ağaç bir direğe rulo yapılmak suretiyle sarılır. Rulonun her iki ucu ve çevresi kendir ile iyice bağlanır. Ayakta tepme işlemine geçilir. Keçenin büyüklüğüne göre iki yada beş kişi ile yapılan tepme işleminde rulo ayakla ileri geri hareket ettirilerek vurulur. Yarım saat süren bu ilk tepme işleminden sonra rulo açılır. Keçenin dağınık kenarları düzlenir. Tekrar su serpilerek ağaç direğe sarılır. Üç saat sürecek olan ikinci tepme işlemi başlar. Bu işlem sonun da yünler sıkışmış, ancak birbirine tam olarak kaynaşmamıştır. Buna “Ham Keçe” denilmektedir. Sıra ham keçenin pişirilmesine gelmiştir. Mahmut Paşa Hamamı’nın ılıklık bölümüne götürülen keçe, bir insanı kucaklayıp göğüsle dövebileceği bir şekilde katlanır ve hamamın sekisi üzerinde çevrilmek suretiyle göğüsle dövülür. Keçeyi göğüsleyenin teri, hamamın sıcaklığı ve su, yünlerin iyice kaynaşmasını sağlar. Beş saat süren bu işlem çok yorucu olur sanatın en zor yanıdır.

Hamama getirilen keçenin eğrilmiş kenarları düzlenir, tekrar direğe sarılarak 15-20 dakika son tepme işlemi yapılır. Bundan sonra hazır duruma gelen keçe açılarak gölge yada güneşte kurumaya bırakılır.

Günümüzde hamamda göğüsle dövme işlemi tamamen terk edilmiş olup, bu işlem dükkanlarda makineler ile yapılmaktadır.

ÇULCULUK (semercilik)

Merkep ve at gibi binek hayvanların üzerine atılan semerleri yapan, bu sanatla uğraşanlara çulcu denir.

Eskiden deve üzerine atılan ve ” havut” denilen planların da bu meslekle ilgisi vardır. Fakat deve neslinin, gittikçe tükenmekte olması bu sanatın Birecik’te yok olmasına neden olmuştur.

Günümüzde taşımacılığın motorlu araçlarla yapılması neticesinde at, eşek ve deve gibi hayvanlar önemini yitirmiş, dolayısıyla “çulculuk” zanaatı 1-2 dükkan dışında hemen hemen terkedilmiştir.

SARAÇÇILIK

Birecik’te saraççılık hâlâ devam etmekte olup yalnız eskiye oranla bu işle uğraşanların sayılarında azalma görülmektedir. “Kösele” denilen kalın deri ve normal ince deri ile hayvana, koşum takımları, kemer, silah kılıfı, mermi kılıfı, çanta gibi avcı gereçlerinin yapıldığı sanata saraççılık bu işle uğraşanlara da saraç denir.

Ata ve atçılığa verilen önem dolayısıyla Saraççılığın eski Türk sanatları arasında önem- li bir yeri vardır. Birecik’te eskiden 20-25 dükkanın yer aldığı ancak günümüzde 2-3 dükkan bulunmaktadır. Özellikle atın toplum hayatındaki yerini kaybetmiş olması Saraççılık sanatının gerilemesine sebep olmuştur. Saraççılık sanatında deri malzeme yanında toka, düğme, çıt çıt, zincir gibi metal malzemeler de kullanılmaktadır.

AĞAÇ OYMACILIĞI:

Birecik ilçemiz bir kültür şehridir. Birecik evlerinin kapı, pencere, dolap kanatlarına sandık ve ayna gibi diğer ahşap eserlere bakıldığında ağaç oymacılığının Birecik’te çok eski ve parlak bir geçmişe sahip olduğunu anlıyoruz.

Marangozluk sanatı Birecik’te ustalar tarafından sürdürülmektedir. Bu ustalar marangoz pazarı denilen çarşıda halen sanatlarını sürdürmekte, adından da anlaşılacağı üzere kaba ürünler mal su değdirilerek daha da çabuk tahrip olmasına yol açılan kapı ve pencerelerde kullanılmış olması bunların çok eski örneklerini günümüze kadar getirememiştir.

Kapı ve pencere kanatları dışında Birecik’te ağaç oymacılığın güzel örneklerinin oda duvarları kaplamaları, tavanlarda, sandıklarda ve ayna çerçevelerinde rastlanılmaktadır.

DOĞAL YAŞAM

KELAYNAK KUŞLARI

Nuh Peygamberin bereket sembolü olarak “Tufan”da gemisine aldığı Kelaynaklar (Geronticus eremita) geçmişte Türkiye’den Kuzey Afrika’ya, Arap Yarımadası’ndan Fas’a kadar çok geniş bir bölgede ürerlermiş. Fakat avcılık, üreme alanlarında rahatsız edilmeleri, yaşam alanlarının değişmesi ve beslenme alanlarında kullanılan zirai ilaçlardan zehirlenmeleri sonucunda sayılarında ciddi azalma ve dağılım gösterdikleri alanlarda daralma meydana gelmiştir. Bugün, kelaynaklar nesli tükenmekle karşı karşıya olan kuş türlerinden birisidir. Kelaynaklar dünyada sadece Nil Vadisi’nde ve Birecik’te bulunmaktadırlar.

NEDEN BİRECİK ?

Kelaynakların (Geronticus eremita’ların) üreme için, çok değil, daha elli küsur yıl önce Birecik’in “Kayalar altı”nı seçmesi boşuna değildir. Bu seçimde Aşağı Fırat Havzasının, Güneydoğu platolarına göre ılımlı ikliminin, tarlalardaki haşaratın bu kuşların besinleri oluşunun, ilçenin jeolojik yapısına dahil kayaların alkalik, yani ak ve yumuşak olduğundan dolayı kolay işlenir olmasının, en mühimi de halkın, “Allah’ın bir bereket müjdesi” olduğu bilinci ve inancıyla bu kuşlara ve yumurtalarına zarar vermemesi önemli olmuştur.

Şimdiki deyimiyle “Sevgililer Günü” olan 14 Şubat tarihinde, Kelaynakların Birecik’e göç etmesi dikkat çekicidir. Daha 50 yıl öncesine kadar üremek için geldikleri Birecik’te gökyüzünün bu kuşlarla kaplandığı bilinir. Şubat’ın ilk haftasında Birecik’e gelen kelaynaklar için etkinlikler yapılır, esnaflar ve Fırat kıyısındaki kayıkçılar başta olmak üzere o gün ilçede yöre halkı bayram havası yaşardı.

YAŞAM ÖZELLİKLERİ VE DAVRANIŞLARI

Kelaynakların başında tüy olmaması, isminin ‘Kelaynak’ olmasına nedendir. Boğazı ve gagası erişkinlerde koyu kırmızıdır. İlk yumurtadan çıktıklarında yavruların kafaları ve boğazları tüylüdür ve yaşları ilerledikçe bu tüyler yok olur. Siyah tüyleri güneş ışığının farklı açılarında parlak yeşil, kavuniçi ve mor renklerini yansıtır, uçuşları ise hayrete düşürecek kadar nadir ve zariftir. Göçmen bir kuş olan Kelaynaklar Üreme Dönemleri olan Şubat-Temmuz aylarını Birecik’te(6 ay), Kış Dönemini de Ağustos-Ocak aylarını Eritre, Etiyopya, Yemen ve Suudi Arabistan’da geçirirler (6 ay) .

Ortalama ömürleri 25-30 yıl olan Kelaynaklar 3-4 yaşlarında erginleşir, 1.0- 1.5 kg . ağırlığa ulaşır ve Kertenkele, Küçük memeliler, Çekirge, Akrep, Örümcek, Danaburnu ve benzeri canlılarla beslenir. Yılda bir defa ve 1-3 yumurta yapar, kuluçka süreleri 4 hafta kadardır. Erkek ve dişilerin belirgin özellikleri bulunmamakta ve aynı davranışları göstermektedirler. Bu kuşların en önemli bir özelliği de “tek eşli” olmaları, eşlerine çok sadık olmalarıdır. Öyle ki eşi ölen bazı Kelaynak kuşlarının yemeyi içmeyi terk edip, yada kendini kayalardan aşağı bırakarak intiharı seçtikleri çok görülmüştür.

Kelaynaklar çok sosyaldirler. Sabahın erken saatlerinde grup halinde geceledikleri alandan ayrılıp 10- 15 km uzaktaki beslenme alanlarına doğru yola çıkarlar. Uzun ve kavisli olan gagalarını kullanarak toprağı veya çalıları didikleyip yem ararlar. Kelaynaklar etçillerdir ve böcek, kertenkele, çekirge, yılan, karınca, akrep gibi kurak alanlarda bulunan canlılarla beslenirler.

Geçmişte koloni halinde üreyen kelaynakların sayısı binlerce bireyi buluyordu. Yılın ilk aylarında üremeye başlayan kelaynaklar Şubat, Mart aylarında yuvalarını yaparlar. Ortalama yumurta sayısı 3-4 adettir. Bilimsel çalışmalar sonucunda bu 3-4 yumurtadan genellikle 1 veya 2’si yaşamayı başarıyorlar. Yuvalama alanlarını dik kayalıkların dar çıkıntılarını seçerek yuvalarını birçok yırtıcı hayvan ve insandan korurlar.

Yavrular koyu gri renkli olurlar. Yavrular yuvada dolanırken düşme tehlikesi yaşarlar. Yumurtadan çıktıktan 2 ay sonra yavrular palazlanır ve erişkin kuşlarla beraber beslenme alanlarına doğru uçmaya başlarlar. Kendi başlarına beslenene kadar 2-3 ay kadar yavruları beslenme alanlarında ebeveynleri beslemeye devam ederler. Birecik’teki kelaynaklar, Fas’ta göç etmeyen kelaynakların tersine, güneye doğru göç ederler

TEHDİTLER

Kelaynakların yok olmasının birçok nedeni vardır. Avcılık eskiden bazı kuşların yok olmasına neden oldu. Bozkırların ve geleneksel tarım yapılan arazilerin kaybı beslenme alanlarının yok olmasına, üreme alanlarındaki insan baskısı ise üreme başarısını azalttı. 1950’lerde çekirge salgınına karşı yapılan yoğun zirai ilaç (DDT) uygulaması Birecik’teki kelaynakların çok hızlı bir şekilde yok olmasına neden oldu. Kurtulmayı başaranlar ise birçok sene yumurta çıkaramadı.

1990 yılından bu yana, Birecik’teki yarı-yabani kuşlar üreme dönemine hazırlık için Şubat-Mart aylarında kafeslerden çıkarılıyorlar ve göç zamanına doğru Temmuz-Ağustos aylarında tekrar kafeslere alınıyorlar. Bu dönem içerisinde kuşlar doğal ortamlarında serbestçe uçabiliyorlar ve ürüyorlar. Üretme istasyonunun içindeki kayalıklar ve tahta yuvalarda üreyen kelaynaklara günde iki kere yem veriliyor. Kuşlar aynı zamanda Fırat’ın kenarındaki alanlara da gidip besleniyorlar.

Birecik’te 110 adet, Fas’ta iki koloni halinde 350 adet ve Avrupa ile Amerika’daki hayvanat bahçelerinde Fas orijinli 1000 adet Kelaynak kuşu bulunmaktadır. Fas orijinli Kelaynaklar yerleşik olup, sadece Birecik Kelaynakları göçmen kuş özelliğine sahiptir.

KELAYNAK ÜRETME İSTASYONU

Kelaynak üretme istasyonu, Dünyada yok olan ve sadece Birecik’te varlıklarını sürdüren göçmen Kelaynak kuşlarının tamamen yok olmaması amacıyla bir kısmının göç öncesi kafeslere alınmıştır. Göçe gidenlerin dönüşüyle birlikte, tekrar doğaya bırakılarak yarı vahşi olarak varlıklarını sürdürmeleri amacıyla Orman Genel Müdürlüğü tarafından “Kelaynak Üretme İstasyonu” 1977 yılında kurulmuştur.

1990 yılına kadar göç etmesine izin verilen Kelaynakların dönüşleri devam etmiş, fakat 1990 yılında sadece bir kuş dönmüştür.

1997 yılına kadar kafeslere alınan Kelaynakların göç etmesine bu yıl devam edilmiş ve 25 adet kuş bırakılmıştır. Ancak dönüş olmayınca bırakılmaya 1998 yılından itibaren son verilmiştir.

İstasyondaki kuşların beslenmesi için her Kelaynak kuşuna günlük olarak; 100 gr. kırmızı et, 14 gr. tuzsuz peynir, 44 gr. havuç, 44 gr. civciv yemi ve 0.13 adet haşlanmış tavuk yumurtası iki öğün halinde taze olarak karıştırılarak verilir.

1990 yılından beri Kelaynak kuşlarının göç ile geri dönmemeleri ve 1998 yılından beri göçe kuş bırakılmaması ile İstasyondaki kuşlarının davranışlarının izlenmesi, kaydedilmesi konularından hareket edilerek BİRECİK KAYMAKAMLIĞI ile ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI arasında 20.03.2007 tarihinde iki adet PROTOKOL imzalanmıştır.

(1)nolu Kelaynak Protokol’ü ile Kaymakamlık tarafından Üretme İstasyonundaki Kelaynak kuşlarının Kapalı Devre Kamera Sistemi ile izlenmesi sistemi kurulmuştur. Bu sistem ile Kelaynakların izlenmesi ve canlı görüntülerin Internet üzerinden insanlığın hizmetine sunulmasına başlanmıştır. (2)nolu Kelaynak Protokol’ü ile 1997 yılından beri göçe bırakılmayan Kelaynak kuşlarından bir kısmına uydu takip cihazı takılarak göçe gönderilmesi ve bu kuşlardan gönderilen verilerin değerlendirilmesi ve Internet üzerinden yayınlanması amaçlanmıştır. Bunun için gerekli olan çalışmalar tamamlanmış ve Kelaynakların göç zamanı olan Ağustos’un ilk haftası üç aileden toplam 5 Kelaynak kuşlarımız göç yoluna bırakılmıştır.

Dünyada sadece Birecik’te ve Fas’ta bulunan kelaynakların bir özelliği de tek eşli olmalarıdır.Bolluk ve bereketi simgeleyen ve Birecik’in sembolü olan Kelaynakların yok olmaması ve gelecek nesillere aktarılması için İlçe Kaymakamlığınca tüm olanaklar seferber edilerek, sivil toplum örgütleriyle de işbirliği yaparak çalışmalar en iyi şekilde devam etmektedir.